Bebeklik döneminde geçirilen ağır demir eksikliği anemisinin zeka testlerinde 10 puan düşmeye yol açabileceği unutulmamalıdır. Çabuk yorulan, halsiz ve soluk görünümde olan, iştahsız ve sık hasta olan çocuklarınız da demir eksikliği anemisi akla gelmelidir. Bebeklerinize 9-12 ay arasında, diğer yaş grupları ve adolesan dönemde ise yılda bir kez kan sayımı yapılmalıdır.
Demir Eksikliği Anemisi Nedir?
Demir eksikliği anemisi sık görülen bir anemi türüdür. Anemi alyuvarlarınız yeterli hemoglobin içermediğinde ortaya çıkabilir. Hemoglobin, vücuda oksijen taşıyan, alyuvarlarda bulunan ve demirden zengin olan protein yapısında bir moleküldür.
Demir eksikliği anemisi vücudunuzun sağlıklı alyuvar yapımı için yeterli demire sahip olmadığı durumlarda zaman içinde gelişir. Yeterli demir olmadığında, vücudunuz depoladığı demiri kullanmaya başlar. Kısa bir süre sonra depolanmış demir tüketilir. Depolanmış demir bitince vücudun ürettiği alyuvarlarda normalden daha az hemoglobin bulunur.
Demir eksikliği anemisi solukluk, halsizlik, yorgunluk gibi belirtilere neden olabilir.
Ağır demir eksikliği anemisi çocuklarda büyüme ve gelişme ile ilgili problemlere, enfeksiyona yatkınlık ve kalp sorunları gelişmesine yol açabilir.
Bebekler, küçük çocuklar ve adolesan dönemde büyüme ve gelişmenin daha hızlı olduğu dönemlerde demir eksikliği gelişme riski artmıştır.
Demir Eksikliği Anemisi Niçin Oluşur?
Çocuğun vücudunda yeterli demir bulunmaması demir eksikliği anemisi gelişmesine yol açabilir. Hızlı büyüyen bebeklerde özellikle ilk 6 aydan sonra ek gıdalara geçilmeksizin yalnız anne sütü tüketilmesi, inek sütüne bir yaşından önce başlanması ve günde 500 ml’den fazla inek sütü tüketimi demir eksikliği gelişmesine yol açabilir. İlk 6 aydan sonra demir proflaksisi kullanmamış bebeklerde demir eksikliği anemisi gelişmesi için artmış risk söz konusudur. Erken doğan ve düşük doğum ağırlıklı bebekler demir eksikliği anemisi açısından daha büyük bir risk altındadırlar. Bu bebeklerin vücutlarında depolanan demir 2 ay içerisinde tüketilir. Prematüre veya düşük doğum ağırlıklı bebeklerde demir proflaksisine daha erken dönemde başlanmalıdır.
Bu nedenle 9-12 ay arasında en az bir kez kan sayımı yapılmalıdır.
Demir Eksikliği Anemisinin Bulgu ve Belirtileri Nelerdir?
Demir eksikliği anemisinin bulgu ve belirtileri durumun ağırlığına bağlıdır. Hafif-orta ağırlıktaki demir eksikliği anemisi hiçbir bulgu ve belirti vermeyebilir. Bulgu ve belirtiler çok hafif olabileceği gibi oldukça şiddetli de olabilir.
Tüm anemi çeşitlerinde en sık görülen belirti halsizlik ve yorgunluk hissidir. Bebeklerde ve küçük çocuklarda anemi bulguları arasında iştahsızlık, gelişme ve büyümede yavaşlama, davranış bozuklukları, hırçınlık ve sık enfeksiyona yakalanma bulunabilir.
Demir eksikliği anemisi bulunan kişiler toprak, buz, kahve telvesi, kağıt, kireç, kül ve boya gibi yiyecek olmayan maddelere ilgi duyabilirler. Yiyecek olmayan maddeleri yeme alışkanlığına ‘PİKA’ denilmektedir. Pika’sı olan kişilerde demir ve çinko eksikliği mutlaka araştırılmalıdır.
Demir Eksikliği Anemisinin Tanısı Nasıl Konulur?
Demir eksikliği anemisinin tanısında tam kan sayımı, serum demir düzeyi, demir bağlama kapasitesi ve serum ferritin düzeyi ölçülmelidir. Serum demirinin, serum demir bağlama kapasitesine oranı olan transferrin saturasyonu ve serum ferritin düzeyi düşük bulunursa demir eksikliği ve hemoglobin de düşükse demir eksikliği anemisi tanısı konulur. Ferritin vücut demir depolarını ölçen bir testtir. Aynı zamanda akut faz reaktanı olduğu için enfeksiyon sırasında ferritin düzeyi artar. Bu nedenle demir testleri çocuğun enfeksiyonunun olmadığı bir dönemde yapılmalıdır. Ayrıca periferik yayma da bize çocuğun anemi nedeni hakkında ciddi ipuçları sunmaktadır. Demir eksikliği anemisi varsa periferik yayma incelemesinde alyuvarlar normale göre daha küçük ve soluk görünür.
Demir Eksikliği Anemisi Nasıl Tedavi Edilir?
Demir (Fe+2) içeren damla, şurup veya kapsüllerle demir eksikliği anemisinin tedavisi gerçekleştirilir. Bir yaş altında 4 mg/kg/gün ve bir yaşından sonra 6 mg/kg/gün dozunda 2 veya 3 doza bölünerek demir tedavisi başlanır. Hastanın hemoglobin düzeyi yaşa ve cinsiyetine göre normale ulaştığında, almakta olduğu demir dozu yarıya düşülerek bir ay daha demir verilir. Böylece hastanın demir depoları da doldurulur ve demir tedavisi kesilir. Demir eksikliği anemisinin tedavi süresi 2-3 aydır. Ayrıca hastanın beslenme tarzını değiştirmesi günde 500 ml’den fazla inek sütü içmemesi, demirden zengin kırmızı eti haftada en az iki kez tüketmesi önerilir.
Demir tedavisine bağlı olarak çocukların dişlerinin boyanabileceği ve gaita renginin siyaha dönebileceği konusunda aileler uyarılmalıdır. Çocukların dişlerini fırçalaması ile dişlerdeki renk değişikliklerinin düzelebileceği ve bu boyanmanın kalıcı olmadığı konusunda gerekli bilgilendirmeler yapılmalıdır. Demir tedavisi ile eş zamanlı süt ve süt ürünleri kullanılmaz. Süt ve süt ürünleri demir emilimini negatif yönde etkiler. Demir tedavisinde yarım saat önce ve iki saat sonra süt ve süt ürünlerini tüketebilir. Demir, C vitamininden zengin meyve sebzelerle birlikte verildiğinde demir emiliminin daha iyi olduğu da akılda tutulmalıdır.